★ ★ ★ ★ ★
Het gebeurt me niet vaak meer, dat ik vanaf het eerste akkoord wordt gegrepen door muziek en op het puntje van mijn stoel blijf luisteren tot het laatste weggestorven is. Toch gebeurde het me weer eens toen ik op zoek was naar een opname van Erich Wolfgang Korngold’s Das Wunder der Heliane om mezelf voor te bereiden op de productie van de Nederlandse Reisopera. Ergens in juli vond ik de opname uit 1993 waarin Anna Tomowa-Sintow de titelrol zingt en oh my… ik was verpletterd toen door mijn woonkamer de laatste noten door mijn soundbar waren geslingerd. Die muziek, die overdonderende akkoorden, melodische lijnen, bombastische overgangen, maar vooral die momenten waar solisten, koor en orkest samen de veters uit mijn schoenen deden verdwijnen.
In mijn hoofd hoor ik meteen een opmerking als “Waarom niet de opname (uit 2017) met Annemarie Kremer, want die speelt de rol bij de Reisopera?”. Ja, dat had gekund, maar wat ik in het verleden van haar heb gezien en gehoord heeft me nooit écht kunnen bekoren. Tot ik afgelopen vrijdag 20 oktober, nota bene mijn verjaardag, Stadsschouwburg De Harmonie in Leeuwarden uitloop…
Zodra het doek opengaat, zie je dat regisseur Jakob Peters-Messer de volledige breedte van het podium benut: het decor verdwijnt in de coulissen, waardoor de zangers de ruimte volledig kunnen bespelen. Dit heeft wel als nadeel dat bij de scènes met het koor (Consensus Vocalis) hier en daar een koorlid achter de manteau verstopt blijft.
De plaatsen van handelingen worden gestileerd weergegeven: een cel, een rechtszaal en voor het paleis van de heerser. Deze laatste locatie is nog het abstracts, want we bevinden ons in de regie van Peters-Messer op een vuilnisbelt. Scherpe vondst, want mede hoe de koorleden zijn gekleed, zijn alle lagen van de (huidige?) maatschappij zichtbaar, waardoor je als kijker echt meegezogen wordt in het verhaal.
Het totaalbeeld van deze eerste geënsceneerde productie in Nederland (decor en licht van de hand van Guido Petzold en kostuumontwerp van Tanja Liebermann) is een streling en een lust voor het oog.
Zoals ik eerder wellicht had laten doorschemeren heb ik de muziek voor Heliane vrijwel direct in mijn hart gesloten. Werkelijk prachtig hoe Korngold 3,5 uur lang me weet te boeien, weet te verrassen, weet te emotioneren. Maar de partituur is geen sinecure. De herziene orkestratie van Fergus McAlpine doet niets onder aan het origineel. En met het Noord Nederlands Orkest in de bak merk je niet eens dat er nu 70 tot 80 orkestleden spelen in plaats van de benodigde 100 tot 110. Het NNO speelt op het toppen van zijn kunnen elke noot met zoveel passie en emotie. Het Zwischenspiel voor de derde akte is orkestraal het hoogtepunt van de avond.
Maar dat neemt niet weg dat solisten en koor zich een weg moeten weten te zingen over een enorme bak muziek. En Korngold spaart geen enkele stem, ook de koorleden niet. Maar wat doet Consensus Vocalis het weer geweldig. Naar mijn bescheiden mening nog beter dan hun aandeel in Fidelio vorig seizoen staan de leden als een blok achter hun partij in deze Heliane. Halsreikend keek ik uit naar de derde akte, waar het koor het grootste aandeel in heeft en van ‘Er hat sein Weib geschlagen’ kreeg ik kippenvel.
Bij de solisten is hier en daar een koudje te horen, maar ze weten zich stuk voor stuk staande te houden boven de bak. Zachary Altman als Der Pförtner met zijn indrukwekkende bas-bariton en tenor Paul McNamara als Der blinde Schwertrichter die me ergens aan Nicolai Gedda doet denken, maken hun debuut bij de Reisopera, maar mogen zeker terugkomen in een grotere rol!
Tilmann Unger als Der Fremde laat zich niet intimideren door de Heliane van Kremer en zingt en speelt zijn rol met verve. Darren Jeffery zet een betere Herrscher neer dan zijn Holländer in 2018 en de Sechs Richter zijn prima op elkaar ingespeeld en klinken mooi in hun samenzang.
En dan de Heliane van Annemarie Kremer. Ze speelt Heliane niet, ze is het. Met haar eerste opkomst pakt ze je en ze laat je niet meer los. Ze neemt je mee door haar aandeel van het verhaal, je voelt wat zij voelt en haar vertelling ‘Ich ging zu ihm’ raakt je tot op het bot. Heliane is vocaal-technisch een loeizware partij, maar je hoort en merkt aan alles dat ze bekend is met de noten, met de rol.
Verdi’s Requiem vorig jaar november was denk ik te weinig om een compleet beeld van Kremer te vormen en daarvoor heb ik haar alleen gezien in enkele concerten. Maar op de avond van mijn verjaardag ben ik als een blok voor Kremer gevallen!
Tot slot een woord over de muzikale leiding die deze productie in handen is van (ook uit Nederland) Jac van Steen. Absolute held van de avond, een dirigent die Korngold begrijpt en weet te doorgronden. Een ware leider die koor, orkest, solisten en zelfs een blik koperblazers op het balkon vanaf de bok stevig in handen weet te houden, maar die iedereen de ruimte geeft ten volste te presteren en te laten genieten van wat hij of zij doet. Bravo Maestro!
Das Wunder der Heliane, het wonder van de Reisopera, ga die voorstelling zien nu het nog kan! En hopelijk zijn de Reisopera, maestro Van Steen, Peters-Messer, Petzold, Liebermann én Kremer enthousiast geworden voor Korngold’s Violanta in pak hem beet… 2027 / 2028? Never change a winning team, ik zou er voor tekenen.
